Przeznaczono ją do stosowania, przy:

1. opracowywaniu wymagań technicznych dotyczących przestrzennego kształtowania budynku i jego otoczenia,
2. sporządzaniu dokumentacji technicznej związanej z projektowaniem i wznoszeniem budynku, przygotowywanej przez projektantów, wykonawców i producentów,
3. obliczaniu wielkości kondygnacji, która będzie nieużyteczna ze względów funkcjonalnych na potrzeby indywidualnych miejsc pracy, umeblowania, wyposażenia lub jako powierzchnia ruchu,
4. opracowywaniu oceny, porównywaniu lub kontroli właściwości budynku, które związane są z jego przestrzennym kształtowaniem.

Zasady obliczeń:

• Pola powierzchni poziomych i pionowych określa się zgodnie z wymiarami rzeczywistymi. Płaszczyzny nachylone wymiaruje się na ich rzucie na płaszczyznę poziomą (do obliczeń strat ciepła zawsze należy jednak przyjmować rzeczywiste pola powierzchni).
• Pole powierzchni podaje się w m² z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku.

Rysunek nr 1
Źródło: Norma PN-ISO 9836:1997

Podstawowe pojęcia:

Powierzchnia zabudowy – czyli powierzchnia terenu zajęta przez budynek w stanie wykończonym. Wyznacza się ją przez rzut pionowy zewnętrznych krawędzi budynku na powierzchnię terenu.

Powierzchnia całkowita kondygnacji – suma powierzchni całkowitych wszystkich kondygnacji budynku. Jako kondygnacja mogą być traktowane kondygnacje znajdujące się całkowicie lub częściowo poniżej poziomu terenu, kondygnacje powyżej poziomu terenu, poddasza, tarasy, tarasy na dachach, kondygnacje techniczne i kondygnacje magazynowe (patrz rysunek 1).

Powierzchnia wewnętrzna kondygnacji – jest powierzchnią całkowitą kondygnacji zmniejszoną o powierzchnię zajętą przez ściany zewnętrzne. Powierzchnia wewnętrzna kondygnacji jest określana oddzielnie dla każdej kondygnacji. Powierzchnię wewnętrzną kondygnacji otrzymuje się przez odjęcie powierzchni zajętej przez ściany zewnętrzne od całkowitej powierzchni kondygnacji. Powierzchnia wewnętrzna kondygnacji składa się z powierzchni netto i powierzchni przegród wewnętrznych.

Powierzchnia kondygnacji netto – Powierzchnia kondygnacji netto jest powierzchnią ograniczoną przez elementy zamykające. Powierzchnia kondygnacji netto jest określana oddzielnie dla każdej kondygnacji. Jest ona obliczana dla wymiarów budynku w stanie wykończonym, na poziomie podłogi nie licząc listew przypodłogowych, progów itp. Przekryte powierzchnie kondygnacji, które nie są zamknięte lub są tylko częściowo zamknięte i nie mają elementów zamykających są obliczane z rzutu pionowego obrysu przekrycia. Powierzchnie w obrębie kondygnacji o zróżnicowanej wysokości (np. duże hole, audytoria) są także obliczane oddzielnie.

Do powierzchni kondygnacji netto wliczane są także elementy nadające się do demontażu takie jak: ścianki działowe, rury, kanały. Do powierzchni kondygnacji netto nie są wliczane powierzchnie otworów na drzwi i okna oraz nisze w elementach zamykających. Powierzchnia kondygnacji netto dzieli się na: powierzchnię użytkową, powierzchnię usługową oraz powierzchnię ruchu.

Powierzchnia konstrukcji – Powierzchnia konstrukcji jest częścią powierzchni całkowitej kondygnacji (na rzucie poziomym na poziomie podłogi) i jest to powierzchnia utworzona przez elementy zamykające
(np. ściany nośne zewnętrzne i wewnętrzne) i powierzchnie słupów, pionów wentylacyjnych, kominów, ścian działowych itp. oraz powierzchnie, przez które nie można przejść.

Powierzchnia konstrukcji jest określana odrębnie dla każdej kondygnacji. Jest ona obliczana dla budynku
w stanie wykończonym, na poziomie podłogi nie licząc listew przypodłogowych, progów, cokołów itp. Do powierzchni konstrukcji wlicza się także powierzchnie przejść drzwiowych, wnęk. Powierzchnia konstrukcji może być także obliczana jako różnica całkowitej powierzchni kondygnacji i powierzchni kondygnacji netto.

Powierzchnia użytkowa – Powierzchnia użytkowa jest to część powierzchni kondygnacji netto, która odpowiada celom i przeznaczeniu budynku. Określana jest oddzielnie dla każdej kondygnacji. Powierzchnie użytkowe klasyfikowane są zgodnie z celem i przeznaczeniem budynków, dla których są one wznoszone. Dzieli się je zwykle na powierzchnie użytkowe podstawowe i powierzchnie użytkowe pomocnicze. Klasyfikacja podstawowych i pomocniczych powierzchni użytkowych jest zależna od przeznaczenia budynku.

Powierzchnia usługowa – Powierzchnia usługowa jest to część powierzchni kondygnacji netto, przeznaczona na usytuowanie instalacji i urządzeń technicznych, takich jak: instalacje kanalizacyjne, instalacje wodne, instalacje ogrzewania i ciepłej wody, instalacje gazowe (inne niż dla celów ogrzewania) i na paliwa płynne, instalacje elektryczne, prądnice; wentylacja, klimatyzacja i systemy chłodnicze; instalacje telefoniczne i urządzenia rozdzielcze; dźwigi, schody ruchome i przenośniki; inne instalacje wspólnego użytku.

Do powierzchni usługowej wliczane są także powierzchnie pomieszczeń przeznaczonych na podstawowe instalacje usługowe, trzony kominowe, kanały przełazowe i pomosty techniczne.

Powierzchnia ruchu – czyli część powierzchni netto przeznaczona jest dla ruchu wewnątrz budynku (np. powierzchnia klatek schodowych, korytarzy, wewnętrznych ramp i pochylni, poczekalni, balkonów ewakuacyjnych).

Powierzchnia ruchu jest określana oddzielnie dla każdej kondygnacji. Powierzchnie pomieszczeń o zróżnicowanej wysokości w obrębie jednej kondygnacji są obliczane oddzielnie. Do powierzchni ruchu wlicza się także powierzchnie netto szybów dźwigowych i powierzchnie zajęte przez urządzenia wbudowane przeznaczone do ruchu ogólnie dostępnego na każdej kondygnacji oddzielnie (np. schody ruchome).

Norma pomiaru powierzchni PN-ISO 9836:2015

W grudniu 2015 roku, dotychczas stosowana powszechnie norma PN ISO 9836:1997 została wycofana, obecnie posiada status normy archiwalnej. Przytoczoną normę zastąpił standard PN ISO 9836:2015. Nowy dokument można określić jako ewolucja poprzedniego. Jednak nowa wersja nadal nie jest obowiązująca.

W mojej opinii największa ilość zmian dotyczy zagadnienia powierzchni użytkowej.

Zgodnie z nową normą powierzchnia użytkowa opisana w podpunkcie 5.1.7 to:

5.1.7.1 Powierzchnia użytkowa jest to część powierzchni netto, która odpowiada celom zgodnym z przeznaczeniem i funkcją budynku

5.1.7. 2 Powierzchnia użytkowa określana jest oddzielnie dla każdej kondygnacji (…)

5.1.7.3 Powierzchnie użytkowe klasyfikowane są zgodnie przeznaczeniem budynku i funkcją jaką mają w nim pełnić. Dzieli się je zazwyczaj na powierzchnie użytkowe podstawowe i powierzchnie użytkowe pomocnicze. (…)¹

Powierzchnia użytkowa wraz z powierzchnią ruchu oraz powierzchnią usługową tworzą powierzchnie netto. Rysunek nr 1 przedstawia wzajemne relacje w obrębie powierzchni netto.

Rys. nr 2 Podział powierzchni netto
Źródło: PN-ISO 9836:2015 Właściwości użytkowe w budownictwie str. 11

Powierzchnię użytkową wyznacza się w świetle wyprawionych ścian, po podłodze. Powierzchnie w obrębie kondygnacji o zróżnicowanej wysokości są obliczane oddzielnie.

Nowością jest wprowadzenie podziału powierzchni użytkowej na powierzchnie nieużytkowe budynku ze względów funkcjonalnych oraz powierzchnię dostępną dla użytkowników.

5.1.11.1 Powierzchnia nieużyteczna budynku ze względów funkcjonalnych jest to suma tych części powierzchni użytkowej i powierzchni ruchu, do których nie ma stałego lub pełnego dostępu umożliwiającego wykonanie tam niektórych czynności (np. miejsca pracy, miejsca odpoczynku itp.) umeblowanie, wyposażenie lub poruszanie się w ich obrębie, stosownie do ich miejsca usytuowania w budynku (…)²

Powierzchnię nieużyteczną budynku dzielimy na:

• powierzchnię nieużyteczną budynku ze względów funkcjonalnych,
• powierzchnię nieużyteczną budynku ze względów konstrukcyjnych.

Standard przedstawia szereg przykładów określających powierzchnie nieużyteczne budynku, w celu głębszego zapoznana się zagadnieniem odesłać muszę do oryginalnej normy. Na tym etapie przedstawimy tylko jeden przypadek. Powszechnie w budynkach, wzdłuż ścian osłonowych występują słupy lub pilastry tworzące uskoki wzdłuż wewnętrznej płaszczyzny ściany zewnętrznej, uniemożliwiać efektywne wykorzystane powierzchni pomiędzy nimi. Z tego względu powierzchnia pomieszczenia pomiędzy słupami staje się nieużyteczna ze względów funkcjonalnych.

Rys. nr 2 Ingerencja pilastrów wymusza odsunięcie miejsc pracy od ściany
Źródło: PN-ISO 9836:2015 Właściwości użytkowe w budownictwie str. 14

¹ PN-ISO 9836:2015 Właściwości użytkowe w budownictwie str. 12
² PN-ISO 9836:2015 Właściwości użytkowe w budownictwie str. 14